Znaczenie warunków mieszkaniowych wyjaśniają dobrze statystyki dowodzące, że z ich poprawą zmniejsza się zachorowanie i śmiertelność na gruźlicę. Np. w Glasgow gruźlica płuc u mieszkających w małych miasteczkach jest o 65 % częstsza niż u osób lepiej mieszkających,             a różnica śmiertelności jest jeszcze większa, dochodzi bowiem do 341 %. Rola warunków mieszkaniowych jest tym znaczniejsza, że w parze    z ciasnotą mieszkań idzie zwykle brak w nich słońca, złe odżywienie, wytężona praca fizyczna lub umysłowa, niedosypianie, częste nadużywanie latami napojów wyskokowych. Czynniki te osłabiają siły żywotne ustroju i przez to sprzyjają zachorowaniu na gruźlicę, gdy prątki wtargną do ustroju. …read more

Ze stanowiska społecznego doniosłe znaczenie ma zagadnienie urazu, jako czynnika wywołującego gruźlicę płuc. Doświadczenie, zdobyte            w czasie I Wojny Światowej, poucza, że uraz drążący klatki piersiowej nie wiedzie prawie nigdy do gruźlicy płuc. Gruźlica płuc u takich osób zdarza się wyjątkowo rzadko, a wtedy rozwija się w okresie wyniszczenia ustroju, wywołanego przewlekłym ropieniem. Najczęstszym urazem,  na tle którego powstaje gruźlica: płuc, jest postrzał mimobieżny (cantusia). Pierwsze objawy kliniczne gruźlicy płuc nastają w przeważnej większości przypadków w okresie od 3 do 6 miesięcy po tym urazie, tak iż w przypadkach, w których stwierdza się je już w kilka dni albo dopiero później niż po upływie pół roku po urazie, trudno posądzać go o wywołanie gruźlicy. …read more

Zmiany anatomiczne i czynnościowe, przekazane potomstwu przez rodziców chorych na gruźlicę, mogą usposabiać ustrój do zakażenia gruźlicą  i do powstania gruźlicy, a zatem mają dowodzić istnienia wrodzonego usposobienia do gruźlicy (dispositio congenita) lub odziedziczonego (dispositio hereditaria). Zmiany te jednak nie są swoiste, ponieważ mogą je wywołać także inne czynniki szkodliwe, mianowicie alkoholizm rodziców, zwłaszcza matki, zakażenie kiłą i w ogóle wpływy osłabiające rodziców. Sama klatka piersiowa suchotnicza może rozwinąć się               u człowieka przedtem zdrowego w dalszych okresach gruźlicy płuc, gdy pod wpływem wychudnienia i zmian marskich w płucu klatka piersiowa ulegnie zwężeniu i wydłużeniu. Tezę przekazywania przez rodziców swoistego usposobienia do gruźlicy starano się udowodnić także badaniem drzew genealogicznych rodzin gruźliczych oraz badaniem bliźniąt ze środowisk gruźliczych. Dowody te nie są jednak bezsporne. …read more

Przeciwnicy tezy swoistego usposobienia do gruźlicy odziedziczonego oraz wrodzonego powołują się także na nowsze badania, które świadczą    o tym, że dzieci matek chorych na gruźlicę, zabezpieczone od zakażenia i należycie żywione, rozwijają się często równie dobrze, jak dzieci rodziców zdrowych w tych samych warunkach (Karol Jonscner). Zwraca się także uwagę na to, że potomstwo rodziców chorych na gruźlicę staje się czasem oporniejsze na zakażenia prątkami gruźlicy. Doświadczenie wojny światowej 1914-1918 dowodzi pewnego uodpornienia na gruźlicę  w krajach uprzemysłowionych, w których gruźlica panoszyła się od dawna. Okazało się, że bardzo dobrze zbudowani fizycznie i dobrze odżywieni mieszkańcy wsi, górale alpejscy i żołnierze z ras kolorowych, którzy przedtem nie stykali się z zarazkiem gruźlicy, nie byli odporni na zakażenie gruźlicy, ginęli masowo na ostre postaci gruźlicy, a fizycznie słabsi europejczyczy, pomimo budowy wątłej, astenicznej, byli o wiele mniej na to zakażenie wrażliwi, a zakażając się zapadali na łagodne postaci gruźlicy. Umieralność na gruźlicę wśród europejskich wojsk angielskich wynosiła tylko 10%, a wśród afrykańskich wojsk angielskich – 18%, zatem była 180 razy większa. …read more

Dużą rolę w powstaniu gruźlicy płuc odgrywa układ wegetatywno dokrewny. Jako jeden z pierwszych uwydatnił jego znaczenie Seweryn Sterling. Według niego w walce z zakażeniem gruźliczym bierze wielki udział układ współczulny łącznie z nadnerczami i tarczycą. Hipersympatykotonię, której towarzyszy nadczynność nadnerczy a często także i tarczycy (czy to pierwotna czy też wtórna, powstała na tle nadczynności nadnerczy), cechuje duża zdolność obronna ustroju przeciw zakażeniu gruźliczemu. Tym się tłumaczy takie objawy spostrzegane w najwcześniejszych okresach gruźlicy płuc, gdy walka ustroju jest skuteczna, jak: brak wyraźnej toksemii, limfocytoza w krwi, nadciśnienie tętnicze rozkurczowe, wybitne oddziaływanie chorego na wstrzyknięcie 0,5-1 ml 1%0 adrenaliny (znaczne przyspieszenie tętna, zwiększenie ciśnienia tętniczego, uczucie kołatania serca, poty, drżenie rąk, ogólne podniecenie itd.). …read more

Calmette i jego szkoła przypisują pewne uodpornienie ludności na gruźlicę zakażeniu w życiu płodowym dzieci matek gruźliczych zarakiem gruźliczym przesączalnym, który przechodzi przez łożysko do płodu i może być w jego narządach wykryty, mimo że w nich nie ma zmian gruźliczych. Zdaniem Calmetta większość takich nosicieli zarazka gruźliczego przesączalnego pozostaje przy życiu dzięki naturalnym środkom obronnym ustroju, a to ukryte poniekąd zakażenie uodparnia ustrój. Jeżeli takie dziecko, pozostając w otoczeniu rodziców chorych na gruźlicę, zwłaszcza matki, nie ulegnie masowemu zakażeniu prątkami gruźlicy, to jego odporność może z czasem wzrastać wskutek następujących od czasu do czasu lekkich, tzw. nieuświadamianych zakażeń. Jak widać, sprawy przekazywania przez rodziców chorych na gruźlicę szczególnego usposobienia do gruźlicy nie można uznać jeszcze za rozstrzygniętą. …read more

Zagadnienie wpływu chorób, zwłaszcza narządu oddechowego na powstawanie gruźlicy płuc, było przedmiotem licznych badań. Przekonano się, że powstawaniu i rozwojowi gruźlicy płuc sprzyja pylica, a to wskutek tego, że długoletnie wdychiwanie wielkiej ilości różnego rodzaju pyłu krzemowego wywołuje zapalenie zarostowe dróg chłonnych w płucach oraz zmiany zapalne z rozwodem tkanki łącznej, zwłaszcza wzdłuż naczyń, i przez to usposabia do zatrzymywania prątków gruźlicy w płucach. Najszkodliwsza jest pylica płuc kamieniarska , szczególnie powstająca wskutek wdychiwania bardzo drobnego pyłu piaskowcowego. W materiale lwowskiej kliniki w okresie 1927-1929 r. było na 535 chorych na gruźlicę płuc ślusarzy 32%, stolarzy 28%, kamieniarzy 20%, szewców 12%, krawców 8%, a więc gruźlica dotyczyła przede wszystkim tych zawodów, w których wchodzi w rachubę pył żelazny, piaskowy i drzewny. …read more

Wrażliwość różnych na prątki gruźlicy i ich jady jest niejednakowa. Najwrażliwsza jest tkanka płucna, mniej  chłonna, kostna, skóra i opony mózgowe, najmniej tarczyca i zwłaszcza mięśnie, Szczególną wrażliwość tkanki płucnej na prątki i jady gruźlicze tłumaczą jedni obfitością          w płucach tlenu niezbędnego do życia prątków gruźlicy i stawiają w związku z tym sadowienie się pierwotnego ogniska gruźliczego przede wszystkim w częściach płuc najlepiej przewietrzanych. Inni wysuwają na pierwsze miejsce znaczne zwolnienie w płucach prądu krwi i limfy, wskutek czego prątki osiadają na ścianach naczyń płucnych łatwiej i obficiej niż w dużym krążeniu. Temu sprzyja także ta okoliczność, że ruchy oddechowe klatki piersiowej wywołują wahania w kierunku i szybkości prądu limfy, a przez to dłuższe stykanie się prątków ze ścianami naczyń w płucach. Może istnieć także pewne powinowactwo prątków gruźlicy do tkanki płucnej (Calmette), zatrzymującej prątki na wzór sączka. …read more